Mar 5, 2011

TAIMAKNA

Taimakna tih hian kawng hrang hrang in hrilhfi ahna a awm thei awm e, Hun hman that tih pawhin a hrilh fiah theih bawk ang. Hnam hrang hrang, culture leh sakhua in anglo ah khawtlang (society) inrelbawl dante a in anloh avangin taima tehna kawng pawh a in anglo thei viau bawk ang. Thawh tur leh tihtur kan hriatloh chuan taimakna pawhin awmzia a nei lo ve thei bawk a ni, tihtur hriat a pawimawh hle. Mi in a tihloh tawp turah a tha seng nasa hle mahse a tih tur a tih si loh chuan kan sawi tum taimakna ah hian a chhiar  theih loh a ni . Kan tih tur te hrethiam thei turin khawsakna hmun mil zela khawsakdan zir thiam a tul hle bawk ang.
Kan Mizo society bik ah chuan keimahni hna leh in chhung enkawlna bakah Kohhran leh khawtlang tlawmngai pawl a awma, chu chu taihmak kan hmanna tur rem chang berte anni ti ila kan sawi sual tam awm lo e. Hnamdang a bikin vai te taimakzia kan sawi fo a, keini Mizo te chu anni anga teirei peihlo leh thatchhe bikah kan inchhuah thin. A dikna chen pawh thui tak a awm, a bul berah chuan kan rilru sukthlek leh sakhua in anlohna avang ngawt pawh hian khaikhin theihlohna tam tak kan nei.
Thil tha kan tih zawng zawngah taima takin in hmang vek dawn ila kan hun leh tha in a tlin vek thei lo ani maithei, chuvangin a hlut dan (Value System) kan thliar thiam a hun pek dan tur pawh kan bituk  thiam a ngai hle a ni.
Zoram Kristian thalai kan niha kan taimakna tur (kan zavaia huapzo in) point hrang hrang  ni a ka hriat pali te chu-

1. Pathian ringtu chu ziak leh chhiar (a thiam chuan) a taima tur a ni:- Kan Pathian thu hriatna leh inzirtirna hi Bible ziak chhiar atanga bul in tan a ni a, kan  ZoSap Missionary ten keimahni ngeia Pathian thu kan chhiar theih nan leh kan rinna alo gheh zel theihnana ziak leh chhiara bul min tan sak kha kan vannei em em a ni, vawiin ni thlengin kan rinna mai piah lamah finna kawng hrang hrang a min pe tu a ni. Kohhran inkhawm sawisel tute thleng pawhin an A AW B min siam sak chu kan chhawr tlang vek a nih hi.
Mizo Kristian thalai te hi ziak leh chhiar kan taima tawklo thin, Bible thu kan hriatna pawh hi atam ber chu mi sawi ngaihthlak atang a ni fo thin. Chhiar chiang mangloa mahni duh anga sawi fiah ta mai pawh kan tam em em, heng thilte  vang hian ringtu Bible kawm tamlo chu thli chhem len angin a hruai kawi a hruai kawi thin. Theology college chauh hi a hranpaa Pathianin a ruat bik Bible zirna a ni lo tih pawh hriat a tha, Kohhran rawngbawltu tura inzirna hmun a ni a, Bible zir tur chu mi tinreng te kan ni. Ringtu ralthuam chu Bible hi a ni a heilo chu Pathian hriatna dang a awmlo.
Thusawi ngaihthlak hi thil harlo tak a nih angin bengah pawh a chhuak leh hma hle, ziak kan chhiar erawh chuan kan mit in kan en a ngaihtuahna pea kan chhiar chuan thinlungah a chamrei duh hle a ni. Thusawi aia tam hi thu a sawi senloh ziakin a awm a ni tih pawh kan hriat a tha awm e, thu tha tak tak sawitu tam tak pawh hian ziak an chhiar atanga an thil hriat te min hrilh a ni chawk. Ringtu chuan Pathian ngaihsakna hrelo te Pathian hnena hruai turin an tuina te an rilru sukthlek lam te hrethei tur a kan inchhiar zau pawh a tul a ni. Sawitu nih aiin hrethiam tura ngaithlak taihmak pawh kan thiam a ngai.
Khawvelah lehkhabu tam tak a awma kan chhiar vek seng lo ang, amaherawh chu a engamah chhiarlo a kan hun kan khawhral mai mai chuan ringtu bum nuam tak kan ni thei a ni. Thiam taka kan thlir chuan lehkhabu tam takah hian Pathian ropuina hmuh tur pawh a awmzel a ni. Bible hi engkim kan tehna a ni tur a ni.
Chhiar kan peihloh chuan ziak pawh hi taimak a har hle ang. Tin, ziak mi an awma mitingreng tih theih pawh a nilo maithei e, tute tan pawh nise ziak thei nih hi a hlu a, thu a kan sawi phakloh hmun hi ziakin a thleng theia sawi nawn ngailoin kan sawi aia tam copy a siam theih bawk a ni. (Kan hruaituten Essay ziaha in elna an siam pawh hi a tha hle a ni). Ringtu hmasa tekhan ziak a rawngbawl an uar em em ani tih Bible a an lehkhathawn kan hmuh tam tak atangte pawh hian kan hre thei ang. Bible a mi hnulam zela ringtu kan hriat te pawh hian thu ziak a uar hlawm em em a ni. Zau zawka rawng kan bawl dawn chuan ziak nena tan tluka hmalakna zau theihdan awlsam hi a tam awm lo e.

2. Mahni hnaa taimak :- Kan hna thawh lai theuha kan taihmak leh rinawm hi ringtu kan nih leh nihloh kan lan chhuah tirna tur a ni. Mahni hna thawh laiah pawha thatchhia chu Pathian rawngbawltu atan pawh a hman tlak loh ang. Isuan talent hrang hrang pek thu tehkhinna hmangin a sawi a, mahni talent dawn pawh ti pung ve duhlo tu chu pawn thim, tah leh ha thialna hmuna paih chhuah tur a ti a nih kha. Kan hna thawh lai theuh taima taka kan thawh hian Pathianin talent min pek kan ti pung a ni. Sawrkar hna emaw company hna emaw mahni (private) hna emawa eizawng kan nih pawhin kan vawn lai theuh kha Pathian hna a ni a, zawmthaw leh thatchhe taka a hnathawh Pathianin a duh ngailo. Zirlai kan nih pawhin taima taka kan zir hian Pathian a lawm thin.
Sawrkar a hna kan thawh hian thla/kum hlawh kan lak theih avangin kan hnaah kan taimak loh phah fo a, sual tura thlemna pawh a nasa duh thin. Kan Bible in “Thil diklo titute chuan thil diklo an tih man an hmu ang” a ti. Mi hnuaia hnathawk kan nih chuan hotute tihlawm nan an hmuh lai chauha taima tur kan nilo, “Lalpa tih chungin an hmuh lovah pawh thawk rawh u” tiin in Kolossa 3:22 ah ziak a ni. Abikin keini Mizo zirlaite hian taima taka zir aiin vawikhata thiam teuh duhna thinlung kan pu thin, heihi ringlo mi te kan tluklohna a ni fo, hlawhtlin thuai thuai kan duhna hi thahnem ngaihpui ahnekin thatchhiat nan kan hmang hlauh zawk thin.
Kan mi ngaihsan te hlawhtlin dan zir chianga en lo in anmahni anga awm kan tum ringawt thin. Taima taka kan zir loh chuan Pathianin malsawm tur (tihpun tur) a nei lo a ni. Malsawmna hi a thlawnin kan chungah a thleng lo a ni tih kan hriat pawh a tha, kan taimakna te leh kan thahnem ngaihna te avanga kan beiseina tihlawhtling turin Pathian hnenah malsawmna kan dil chauh tur a ni. Pathianin kan hna theuha thahnem a ngaih avangin Kolossa 3:23-24 ah chuan ” In tih apiangah mihring rawngbawl ang ni lovin, Lalpa rawngbawl ang zawkin tihtak zetin ti ang che u. Lawmman atan ro luah tur Lalpa hnen atangin in hmu dawn tih hre reng rawh u. Lalpa Krista rawng in bawl a ni e” tiin min hrilh.

3.Pathian Biak inkhawm taimak :- Ringtute chu inti chak tawn tura tih kan nih avangin mahni chauhin ringtu chak tak a nih theihloh a, ringtu maltlat chu setanan a ngam thin an tih hi a dik viau awm e. Kohhran hi Lal Isua din a ni a alo kal leh hma chu a nung reng ang, Ama hminga inpawlkhawmna ah chuan tel zel pawh a tiam a ni. Kan Pathian chenna hi kan thlahlel tur a ni a, Pathian kan mamawhna pawh Kohhran kan ngainat leh ngainatloh hian thui tak a hril a ni. Ziak leh chhiar taima, mahni hnaa thatchhe ngailo kan nih pawhin ala famkim reng reng lo a ni tih kan hriat angai. Pathian hreloa hlawhtling kan nih chuan chapona hian kan thinlung a luah hma em em a ni.
Kohhran hi kan nun kaihruai tu a ni a Pathian Biak in ngaina kan nih chuan kan nun kawng dikloa kal tur nasa takin min veng thei a ni. Pathianin amah chibai buknaah pawh taimak chhuah zel a duha tih tak zeta chibai buk turin mi ti a ni. Ni khata darkar 2/1 hun sen ral nan chuan hun uihawmloh tak a ni bawk. Dik tak leh taima taka amah chibaibuk tura a hnena kan pan hian LALPAN kan hun sen ral hi a theihnghilh ngai reng reng lo, kan hun hlu tak kan pek theih hi a duh hlei hlei zawk a ni. A rulh lehna tur chu LALPA hnenah a awm tih hria in chak tak leh phur takin kan kal zawk thin tur a ni.
Inkhawm avanga hun khawhral leh buai phah ni a kan inngai thin anih chuan LALPAN a chhan a hre ngei ang, mahni hmasial avanga Amah thiamloh chantir tumna anih chuan a huat zawng tak a ni. Kan dama kan thei a nih phawt chuan Pathian chibaibuka inkhawm hi kan taima tur a ni.
Kohhranah chuan mi chitin reng, dinhmun in anglo te, thiam zawng in anglo te, chaklohna in anglo te, rualbanlo te, rethei leh hausa te an awma chung zinga kan telve chuan min siamtu kan ti lawma min dinchhan pawh ani reng a ni.

4. Midangte rawngbawlsak tura taimak :- Mihring te hi in mamawh vek kan ni a, chhiatni thatni nei vek kan ni. Midang tana malsawmna thlen tu ni thei tura taimak kan chhuah hi kan tan pawh malsawm dawnna a ni a. Mahni in hmangaih anga midang te pawh hmangaih ve turin kan Pathianin min ti a chuvangin midangte tana malsawmna ni tura taimak kan chhuah hi kan tih tur reng a ni. Midangte kan tanpui hian Pathian rawng kan bawl a ni a, `Miin i chunga an tiha i duh tur ang bawkin mi chungah pawh ti ve rawh’ tih a ni angin midangte tanpui hi kan tih ngei ngei tur a ni.
“Mal tlat ching chuan ama duhzawng chauh a ngaihtuah a, Midang a thurualpui thei lo” (Thufingte 18:1)
Mizoram ah chuan midangte tanpuitu pawl chak tak kan neia, mi tam tak tanpui kan duh chuan pawla rawng- bawlnaa kan telve hi a tha awm e. Mahni a kan tih theihloh tam tak hi pawl anga a huhoa kan tih hian awlsam zawka tih theih tam tak a awma, chuvangin khawtlang tana tlawmngai te rawngbawlnaa kan tel hian tunge a ni tih kan hriatloh thleng pawhin kan tanpui thei a, kan chunga harsatna a lo thlen pawhin kan thawhrah aia nasaa mitam zawk te tanpui leh ngaihsak kan hlawhna a ni bawk a ni. Khawtlang anga rawngbawlna tur hi engtik lai pawhin a awm reng lo a, tanpui tur mi an awm changa phur tak leh taima taka kan chet hi a Kristian em em a ni.

A tawp berah chuan heng zawng zawng ti thei tura hriselna te, chakna te, min pe tu kan Pathian hnenah engkimah tawngtai leh dila lawm thu hril tel zelin kan duhnate chu a hnenah nitinin taima taka hlanin kan tawngtai thin tur a ni. 

(He fuihna thu hi a ziaktu pawhhian rahpelh chang vawi tam tak ka nei ngeia, kawng dik hriatna erawh thinlunga awm reng  hlamchhiah awl tak hi vawnnun zela mahni  leh a chhiartu tan pawh infuih thar zel nan dah hi tha in ka hria ni)  
KTP (Dawrpui Branch) Essay competition-a ka ziah a ni e.

6 comments:

  1. Taimakna! A pawimawh khawp mai! Misualah ka chhiar tawh e! Essay competition ami a lo ni maw?

    ReplyDelete
  2. Ni e, chawpchilh deuh leh inthlahrung takin "Rawn ziak vela" min tihna tawngkam tha ka umzui a. Ka ziak reilo, k hmanhmawh sia thu tha tam tak han Quote tur pawhin ka in chhiar hman lo a ni.

    ReplyDelete
  3. Atha hle mai, tlaikhawhnuah ka chjiar ve chauh na a, hlawkthlak ka ti khawp mai

    ReplyDelete